Inteligentne klasy, w których uczniowie czują się jak w domu

Inteligentne sale lekcyjne to przestrzenie do nauki, które zaprojektowano z uwzględnieniem trzech istotnych wymiarów: pedagogicznego, środowiskowego i cyfrowego, wśród których to wymiar pedagogiczny gra pierwsze skrzypce. Dobór tych trzech wymiarów wynika z badań naukowych przeprowadzonych w ramach projektu realizowanego przez Kataloński Uniwersytet Otwarty w Barcelonie.

"Inteligentne sale lekcyjne umożliwiają uczenie się w środowisku, które zapewnia dobre samopoczucie każdej jednostki, a zarazem zaspokaja potrzeby pedagogiczne" – mówi Maria Casanovas Bayo, jedna z pedagogów zaangażowanych w projekt badawczy.

Inteligentna klasa nie jest przede wszystkim tylko koncepcją projektową. Nie określa dokładnie, jakie jest potrzebne wyposażenie sal lekcyjnych i jak powinno zostać rozmieszczone. Można jednak zapomnieć o tradycyjnym układzie z tablicą i nauczycielską katedrą ustawioną naprzeciw rzędów ławek z krzesłami dla uczniów. Wszechstronność to pierwsza z dziesięciu cech charakterystycznych inteligentnej klasy.

"Inteligentna klasa to przestrzeń, którą można wykorzystywać na wiele sposobów. Uczniowie mogą pracować siedząc na podłodze lub na kanapie, a także na krześle w ławce. Każda klasa jest inna, a jej projekt powstaje w ramach wyjątkowej współpracy twórczej ze szkołą, w tym z uczniami" tłumaczy Maria Casanovas Bayo.

Dwanaście projektów w toku

Projekt badawczy Inteligentne Klasy rozpoczął się w 2016 r. z udziałem dziesięciu badaczy z czterech różnych hiszpańskich uczelni. Jednym z pierwszych założeń było zaprojektowanie pilotażowych klas dla szkół publicznych w Katalonii. W 2019 r. ponad 2000 uczniów korzystało z inteligentnych klas w trzech szkołach podstawowych i dwóch szkołach średnich. Spotkały się one z dużym zainteresowaniem ze strony mediów i innych szkół. Dziś Inteligentne Klasy to nie tylko projekt badawczy, ale także działalność konsultingowa.

"Dziś realizujemy dwanaście projektów, w tym jeden dla Rady Miasta Viladecans w Barcelonie, w którym uczestniczy jedenaście szkół podstawowych" – mówi Maria Casanovas Bayo.

10 zasad inteligentnej klasy

Inteligentne klasy projektowane są z uwzględnieniem dziesięciu zasad, czyli najważniejszych czynników kształtujących przestrzeń do nauki:

1. Wszechstronność. Projekt i konfiguracja przestrzeni musi zaspokajać potrzeby różnych osób i sprawdzać się w różnych warunkach.
2. Możliwość przystosowania. Klasa oraz narzędzia edukacyjne muszą odpowiadać na szeroki zakres konkretnych potrzeb edukacyjnych.
3. Wygoda. Podczas nauki należy zadbać o dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. Musi istnieć możliwość kontrolowania i regulacji wszystkich parametrów środowiskowych w pomieszczeniu.
4. Różnorodność. Należy zapewnić odpowiednie zasoby, które umożliwią realizację różnych propozycji edukacyjnych i wykorzystanie możliwości dydaktycznych.
5. Łączność. Urządzenia powinny łatwo i szybko łączyć się z Internetem poprzez łącze zapewniające wysokiej jakości transmisję danych.
6. Personalizacja. Uczniowie muszą utożsamiać się z otaczającą ich przestrzenią oraz czuć związek z jej dynamiką. Należy zapewnić miejsce do przechowywania rzeczy osobistych.
7. Organizacja. Potrzebne są kryteria, strategie i możliwości organizacji zasobów i elementów dostępnych w przestrzeni klasy, a także zapewnienie ich pełniejszego wykorzystania, dostępności i funkcjonalności.
8. Otwartość. Przestrzeń klasy i jej struktura powinna być otwarta na świat zewnętrzny oraz na inne pomieszczenia, umożliwiając wizualny i fizyczny dostęp z sali za zewnątrz i odwrotnie. Należy zadbać o połączenia ze światem zewnętrznym.
9. Bezpieczeństwo. Każdy użytkownik przestrzeni i jej wyposażenia musi czuć się bezpieczny.
10. Charakterystyka ekologiczna. Pomieszczenia muszą być zaprojektowane z myślą o ekologii i recyklingu, z wykorzystaniem zrównoważonych, przyjaznych dla środowiska surowców niepowodujących zanieczyszczenia.

Kluczem jest zmiana kultury

Jeżeli weźmiemy pod uwagę wymienione powyżej dziesięć zasad, stanie się jasne, że idea inteligentnej klasy nie dotyczy tylko fizycznego projektowania przestrzeni. Aby je zapewnić, konieczna jest zmiana kultury postępowania i podejścia pedagogicznego szkoły. Taka zmiana może stanowić wyzwanie utrudniające tworzenie inteligentnych klas. Z drugiej strony jednak same inteligentne klasy wspierają zmiany kulturowe.

– Trzeba tworzyć kulturę, która sprzyja wzajemnym interakcjom pomiędzy uczniami i nauczycielami, którzy darzą się wzajemnym szacunkiem oraz rozumieją potrzebę ruchu. Tradycyjna sala lekcyjna tworzy fizyczne bariery i wymusza statyczną formę nauki. Niektóre szkoły są w stanie łatwo to zmienić, ale inne muszą włożyć większy wysiłek w taką zmianę kultury – mówi Maria.

Pupils need to move

You might think that it is fussy enough in today’s schools and that it’s not a very good idea to encourage even more movement by setting up a “flexible” classroom. But the effect is the opposite, according to Maria.

“The research on how we learn says that movement is very important. Pupils need to move and interact to have a meaningful learning experience. You would be fascinated if you could see the pupils work in a smart classroom. The environment is calm, the pupils are working focused with their projects while the teachers are moving around, interacting with them. It’s a kind of magic to see this happen!”

The principles of flexibility, adaptability and multiplicity are aiming to secure that the classroom offers well-being and control for multiple types of learners. The very idea of a smart classroom is that all pupils, no matter of personality, should have a good learning experience and thrive in the classroom.

“When you are offering different ways of working and being in the classroom, with spaces both for independent and collaborative work, you in fact support different kinds of personalities and needs.”

Uczniowie potrzebują ruchu

Może się wydawać, że w dzisiejszych szkołach już teraz często panuje zamieszanie, więc zachęcanie uczniów do ruchu poprzez tworzenie „wszechstronnej” klasy nie jest dobrym pomysłem. Według Marii skutki takiego podejścia są jednak odwrotne od oczekiwanych.

– Badania dotyczące sposobów przyswajania wiedzy wskazują na niezwykle ważną rolę ruchu. Aby uczyć się skuteczniej i efektywniej, uczniowie muszą się ruszać i wchodzić w interakcje z otoczeniem. Przyglądanie się uczniom podczas nauki w inteligentnej klasie jest fascynujące. W pomieszczeniu panuje spokojna atmosfera, uczniowie koncentrują się na wykonywanych zadaniach, a nauczyciel chodzi po klasie rozmawiając z dziećmi. To naprawdę niesamowity widok!

Zasada wszechstronności, możliwości łatwego przystosowania i różnorodności mają zapewnić dobre samopoczucie użytkownikom sali lekcyjnej, ale także możliwość kontrolowanej pracy z uczniami o różnych cechach. Kwintesencją inteligentnej klasy jest to, by wszyscy uczniowie, bez względu na charakter, mogli się w niej odnaleźć i uczyć się w pozytywnej atmosferze.

– Jeżeli proponujemy różne sposoby uczenia się i korzystania z sali lekcyjnej, zapewniając przestrzeń zarówno do pracy indywidualnej, jak i grupowej, wspieramy osoby o różnym usposobieniu i odpowiadamy na różne potrzeby.

Akustyka ma znaczenie

Kiedy w jednym pomieszczeniu organizujemy strefy do pracy dla uczniów spokojnych i bardziej energicznych, bardzo ważną rolę zaczyna odgrywać akustyka. Różne materiały, w tym materiały dźwiękochłonne na suficie, ścianach, panelach, pod podłogą i na meblach, to jeden ze sposobów tworzenia dobrych warunków akustycznych.

– To bardzo ważne. Ale trzeba też odpowiednio kształtować całą kulturę i promować nowe modele zachowania. Jednym ze sposobów jest ustalenie akceptowalnego poziomu hałasu. Można w tym celu zamontować w pomieszczeniu urządzenia do pomiaru natężenia dźwięku, tak aby uczniowie widzieli i mogli samodzielnie wpływać na poziom hałasu w klasie – mówi Maria i dodaje:

– Dobre warunki akustyczne są ważne, ponieważ pomagają się skupić, ale także lepiej współpracować w grupie. Obecnie badamy wpływ akustyki na wyniki uczniów w nauce. Widzimy już efekty w postaci zmiany podejścia i reakcji ze strony nauczycieli, ale musimy szerzej zbadać wpływ akustyki.

Przyjazna przestrzeń

Klasy pilotażowe zostały uruchomione półtora roku temu, po czym projekt badawczy został w większości zawieszony ze względu na wybuch pandemii koronawirusa. Jednak reakcje uczniów, nauczycieli i rodziców od samego początku były zasadniczo pozytywne.

– Słyszymy, że uczniowie czują się w tej przestrzeni dobrze, że naprawdę chcą przebywać w takiej klasie. Niektórzy mówią, że czują się w niej jak w domu. Nauczyciele zauważają, że uczniowie są bardziej wyciszeni, spokojni, że uczy im się wygodniej i robią większe postępy, np. jeżeli chodzi o umiejętność czytania.

Ze względu na pandemię COVID-19 badacze nie mogą wystarczająco szczegółowo przeanalizować projektu. Do tej pory udało się podsumować wyniki ankiety przeprowadzonej wśród nauczycieli na temat tego, czy w inteligentnej klasie uczy się lepiej niż w tradycyjnej. Nauczyciele oceniali ten aspekt w skali od 0 do 5. Większość respondentów wskazało w odpowiedzi 4 lub 5.

– Jest jeszcze zbyt wcześnie, by formułować naukowe wnioski na temat wyników w nauce. Musimy przeprowadzić badania z udziałem grup fokusowych, zrealizować systematyczne obserwacje i przeanalizować długoterminowe dane ilościowe. Jak tylko sytuacja ulegnie poprawie, będziemy kontynuować badania – podsumowuje Maria Casanovas Bayo.

Tekst: Lars Wirtén