Środowisko terapeutyczne

Fiona de Vos, odkąd tylko pamięta, kieruje się głosem serca. Urodziła się i dorastała w Amsterdamie, gdzie została wychowana na osobę pewną siebie i przekonaną o tym, że dzięki pozytywnemu nastawieniu można dokonać wielu pozytywnych rzeczy. Ukończywszy szkołę średnią wybrała się w podróż po Australii i Nowej Zelandii. Po powrocie do Holandii zdecydowała się na studia z psychologii. Wybrała specjalizację psychologii środowiskowej, dziedziny, która była wówczas mało popularna i słabo rozwinięta. 

Teraz, po dwudziestu latach, Fiona wykłada na Uniwersytecie Amsterdamskim. Jest też założycielką Studio dVO, firmy badawczo-konsultingowej, specjalizującej się w badaniu i wykorzystywaniu oddziaływania pomiędzy ludźmi a otoczeniem (m.in. w środowiskach biurowych i dziecięcych). 

Podstawowa działalność firmy polega na tworzeniu takich środowisk, w których ludzie będą czuć się dobrze. Celem jest poprawa samopoczucia i przyspieszenie procesu leczenia, a także poprawa wyników klinicznych, wydajności, produktywności oraz satysfakcji klientów placówek opieki zdrowotnej. Fiona zdobyła ogromne doświadczenie podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie miała okazję współpracować z Brucem Komiske, słynnym projektantem i ekspertem w dziedzinie wzornictwa i konstrukcji szpitali dziecięcych.

W Holandii Fiona de Vos współpracuje ze szpitalami, domami opieki, centrami zdrowia psychicznego i innymi placówkami opieki zdrowotnej. Motywem  współpracy jest zdefiniowanie listy celów strategicznych i projektowych z punktu widzenia  wzornictwa popartego badaniami naukowymi oraz koncepcji środowiska terapeutycznego. Jak sama mówi, jej myśli wybiegają w przyszłość. „Bardzo interesuje mnie koncepcja przestrzeni generatywnej. Została ona opracowana przez Wayne'a Rugę, mojego coacha z USA”.

Opowiadając o przestrzeni generatywnej, Fiona de Vos zwraca uwagę na osoby przebywające w centralnej części budynku. „Takie miejsce powinno zawsze spełniać dodatkowe wymagania względem funkcjonalności. Co więcej, budynki nie powinny być pozostawione same sobie, mogą przecież przyciągać do siebie przedstawicieli lokalnych społeczności”.

Jako przykład Fiona przytacza duży hol szpitalny. „Dlaczego, przy całej masie restauracji i sklepów funkcjonujących w takim holu, nie można by ich udostępnić samotnym, odizolowanym od społeczeństwa starszym ludziom, którzy mogliby tam jeść swoje posiłki? Niestety, tego typu wizje bardzo trudno sprzedać w Europie – to dla wielu o jeden most za daleko”.

Jak twierdzi Fiona, w Stanach Zjednoczonych wygląda to zgoła inaczej. Jednym z przykładów jest szpital dziecięcy Ann i Roberta H. Lurie. Wszystkie 23 oddziały tego szpitala są sponsorowane przez organizacje typu non-profit, takie jak planetarium, muzeum nauki, ogród botaniczny, szkoła baletowa itp. Program funkcjonuje pod nazwą „Creative Arts Community Partnership Program” i jest autorstwem Bruce'a Komiske. „Każda z 23 instytucji wzięła pod opiekę jedno piętro nowego szpitala i przeznaczyła swój czas i pieniądze na stworzenie środowisk terapeutycznych. Efektem tego są błyskotliwie zaprojektowane korytarze, hole, pokoje zabaw oraz sale terapeutyczne. Nowy szpital jest więc w dużej mierze dziełem przedstawicieli lokalnych społeczności. Moim zdaniem, to bardzo inspirująca historia”.

Fiona De Vos uważa, że szpitale w jej ojczyźnie często nie biorą koncepcji środowiska terapeutycznego na poważnie.

„Powodem, dla którego preferuję pojęcie przestrzeni generatywnej jest to, że termin środowisko terapeutyczne jest pojęciem zbyt szeroko interpretowanym. Koncepcja środowiska terapeutycznego stała się sloganem, który jest często używany w odniesieniu do zbyt wielu sytuacji. Wiele szpitali uważa, że wystarczającym rozwiązaniem jest wpuszczenie do środka światła dziennego, wydzielenie jednoosobowych pokoi i postawienie w korytarzu zielonej rośliny.

Niestety taki tok myślenia jest nie do zaakceptowania” – przestrzega Fiona de Vos. Wybór każdego elementu wiąże się z konkretnymi konsekwencjami, wszystko trzeba najpierw dobrze przemyśleć. „Można powiedzieć, że jestem kimś w rodzaju wspólnego mianownika dla klienta, np. szpitala i architekta. Nie liczy się tylko wzornictwo, ale także lokalizacja, rozmieszczenie, dekoracje oraz użycie odpowiednich materiałów”.

Wśród najważniejszych atrybutów dobrego projektu Fiona wymienia akustykę. „Hałas na oddziale noworodkowym jest dla dzieci bardzo stresogenny. Wpływa na podwyższenie akcji serca i zmniejsza nasycenie krwi tlenem. Podczas jednej z konferencji TED miał miejsce błyskotliwy wykład specjalisty ds. akustyki Juliana Treasure'a, pt ‘Why architects need to use their ears’ – często przytaczam go podczas swoich lekcji. Wzywa on projektantów do zwrócenia uwagi na tzw. „niewidzialną architekturę”, której budulcem jest dźwięk. Dźwięki wpływają na naszą psychikę, stan fizyczny, zachowanie oraz umiejętności poznawcze. Warto zgłębić tę tematykę i zastosować zdobytą wiedzę w praktyce”.

Dla instytucji pragnących tworzyć w swoich budynkach środowiska terapeutyczne Fiona de Vos ma jedną radę:
„Nie należy działać zbyt pochopnie. Trzeba dać sobie czas na zdefiniowanie nowej wizji i określenie celów strategicznych”.

Badania dowodzą, że 10–20 procent kosztów budowy stanowią koszty uchybień i złych wyborów. Wówczas wiele elementów trzeba przeprojektowywać. Jak twierdzi Fiona, 40 procent powyższych kosztów jest wynikiem błędów w komunikacji. „Jako psycholog środowiskowy jestem kimś, kogo zadaniem jest naoliwienie trybów dobrze funkcjonującej maszyny. Korzystam przy tym ze swojej wiedzy, jednak ważną rolę odgrywa tu też moja intuicja i pasja do pracy. Nie chcę mówić ludziom, jak sobie radzić z bieżącymi problemami – chcę im pokazać, że istnieje alternatywna droga”.

Tekst: Aliëtte Jonkers

Zdjęcia: Ingredient Media, Esa Kyyrö