Dobre warunki akustyczne mają zasadnicze znaczenie dla jakości życia osób z zaburzeniami pamięci

Grupa badawcza SOTERA z Wydziału Architektury Uniwersytetu Aalto, we współpracy z operatorami państwowymi, gminami i firmami, poszukuje nowych rozwiązań mieszkaniowych dla osób z zaburzeniami pamięci w ramach projektu MonIA („Zróżnicowane formy zintegrowanego zakwaterowania dla osób z zaburzeniami pamięci”). Główne pytanie badawcze, na którym skupia się projekt, brzmi: „Jakie rozwiązania mieszkaniowe są potrzebne i jakie warunki życia należy zaoferować osobom z zaburzeniami pamięci, żeby wspierać je w codziennym życiu i zapewnić im dobre samopoczucie wynikające z przynależności do społeczności?”.

Wpisuje się ono w kontekst krajowych wyzwań zdrowotnych i gospodarczych. W raporcie z 2019 r. organizacja Alzheimer Europe szacuje, że w ciągu najbliższych 30 lat liczba osób z zaburzeniami pamięci w Finlandii niemal się podwoi. W 2018 r. liczba osób z zaburzeniami pamięci w Finlandii wynosiła około 96 tys., a przewiduje się, że do 2050 r. wzrośnie ona do 172 tys.

Ecophon angażuje się w inicjatywy badawcze poświęcone dostępności akustycznej pomieszczeń w budynkach mieszkalnych i środowisku pracy, dlatego projekt ten od samego początku wzbudził zainteresowanie firmy.

„Już od pewnego czasu prowadzimy badania nad warunkami życia osób z zaburzeniami pamięci, skupiając się w szczególności na rozwiązaniach akustycznych. Akustyka pomieszczeń ma istotny wpływ na ludzkie samopoczucie. Jest ona jednym z elementów zaliczanych w ramach projektu MonIA do ważnych czynników mogących w pozytywny sposób wpływać na funkcjonowanie osób z zaburzeniami pamięci”, wyjaśnia Jyrki Kilpikari, projektant rozwiązań z obszaru opieki zdrowotnej w Ecophon.

Potrzebne są zróżnicowane, komunalne i integrujące społecznie rozwiązania mieszkaniowe

Projektem MonIA kieruje profesor Laura Arpiainen z Uniwersytetu Aalto zajmująca się korzystnym wpływem architektury na zdrowie i dobre samopoczucie. Doktor Ira Verma od wielu lat angażuje się w inicjatywy badawcze związane z mieszkalnictwem wspomaganym, a także pracuje nad projektem MonIA jako promotor pracy magisterskiej Viivi Salminen.

„Obserwujemy obecnie zmiany zarówno w strukturze wiekowej fińskiego społeczeństwa, jak i w strukturze usług, dlatego tym ważniejsze staje się uwzględnienie w procesach planowania rozwiązań wspomagających pamięć i przyjaznych dla osób starszych. W otoczeniu osób z zaburzeniami pamięci warunki akustyczne i możliwość dostosowania liczby bodźców to czynniki o niebagatelnym znaczeniu. Funkcje związane ze słuchem i koncentracją wymagają w szczególności absorpcji hałasu z otoczenia”, wyjaśnia Ira Verma.

Projekty wnętrz muszą uwzględniać profil aktywności i potrzeby mieszkańców

Verma jest zdania, że potrzebne są nowe rozwiązania mieszkaniowe, ponieważ korzystanie z programów mieszkalnictwa wspomaganego lub pobyt w ośrodkach opiekuńczych w ich obecnej formie może sprawiać trudności osobom z zaburzeniami pamięci.

„Wiele placówek posiada duże, głośne jadalnie i przestrzenie wspólne, w których panują warunki akustyczne mogące wywoływać uczucie lęku lub niepokoju. Pomieszczenia powinny być zaprojektowane w sposób umożliwiający podział na strefy, odpowiednio do wykonywanych czynności. Możliwość wycofania się czasem do własnej, spokojniejszej przestrzeni zmniejsza poziom stresu wśród pensjonariuszy”.

Zastosowane materiały wykończeniowe, takie jak sufity dźwiękochłonne i panele ścienne, a także umeblowanie, mogą wpływać na środowisko akustyczne pomieszczeń.

„Nierzadko lokale lub pokoje przeznaczone dla seniorów posiadają bardzo oszczędny wystrój: ze względów związanych z bezpieczeństwem lub higieną często pozbawione są dywanów, wykładzin, mebli tapicerowanych, poduszek i innych dekoracji. Jednak tego rodzaju elementy wyposażenia mają ogromny wpływ na to jak przytulne wydaje się nam pomieszczenie i jakie warunki akustyczne w nim panują”, zaznacza Verma.

Wytyczne ułatwią planowanie akustyki pomieszczeń w sposób wspomagający pamięć

Głównym celem pracy magisterskiej studentki architektury Viivi Salminen, zatytułowanej „Projektowanie akustyki w obiektach mieszkalnych wspomagających pamięć”, jest opracowanie, na podstawie istniejących informacji, instrukcji dotyczących tworzenia warunków akustycznych, które pozytywnie wpływają na jakość życia i samopoczucie osób z zaburzeniami pamięci. Dodatkowe założenia to opracowanie bardziej zorientowanego na człowieka podejścia do projektowania akustyki, z uwzględnieniem roli otoczenia jako elementu opieki oraz zidentyfikowanie szczególnych cech i potrzeb dotyczących środowiska życia osób z zaburzeniami pamięci w kontekście tworzenia warunków wspomagających pamięć. Określenia „wspomagające pamięć” i „przyjazne dla osób starszych” oznaczają w tym kontekście środowisko łatwo dostępne, ułatwiające funkcjonowanie i zrozumiałe.

„Przepisy i wytyczne dotyczące projektów akustycznych nie uwzględniają osób z zaburzeniami pamięci, a jednocześnie wskazówki dotyczące projektowania wnętrz dla osób z zaburzeniami pamięci rzadko uwzględniają ich akustykę. Publikacja wytycznych znacznie upraszcza sytuację, ponieważ stanowią one zbiór informacji na temat projektowania akustyki wnętrz pod kątem osób z zaburzeniami pamięci oraz zwracają uwagę na znaczenie projektu akustycznego jako elementu środowiska wspomagającego pamięć. Wytyczne stanowią także podstawę do praktycznego wdrożenia, umożliwiając odpowiednie dostosowanie zaleceń, a co za tym idzie modyfikację budynków w sposób podnoszący ich funkcjonalność”, wyjaśnia Salminen.

Środowisko akustyczne ma ogromny wpływ na samopoczucie

Według Salminen, parametry akustyczne wnętrz określane są głównie na podstawie tradycyjnych pomiarów akustycznych, jednak projekty oparte wyłącznie na takich kryteriach nie zapewniają warunków przyjaznych dla użytkownika, a szczególnie dla osób z zaburzeniami pamięci.

„Stosunkowo niewiele mówi się o tym, że na dobrą akustykę składa się znacznie więcej czynników niż tylko dźwiękochłonność. Istotnym kryterium jest tutaj także odbiór przez użytkowników końcowych. Moim zdaniem środowisko dostosowane akustycznie do potrzeb osób z zaburzeniami pamięci powinno być dostępne, znajome, przyjazne dla zmysłów i powinno uwzględniać funkcje pomieszczenia i specyfikę jego użytkowników.”

Jeśli parametry akustyczne brane są pod uwagę już na początkowych etapach procesu projektowego, użytkownicy mogą doświadczać przestrzeni w bardziej zróżnicowany i zrównoważony sposób.

„Otoczenie sensoryczne i akustyczne ma istotny wpływ na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie osób z zaburzeniami pamięci. Akustyka pomieszczeń odgrywa szczególnie ważną rolę we wspieraniu interakcji społecznych, ponieważ zaburzenia pamięci często utrudniają zrozumienie wypowiedzi innych osób i prowadzenie rozmowy. Badania wykazały również, że projekt akustyczny wnętrza ma wpływ na jakość życia osób z zaburzeniami pamięci poprzez poprawę jakości snu oraz zmniejszenie niepokoju, lęku i nasilenia objawów behawioralnych, ograniczenie stosowania leków psychoaktywnych oraz redukcję stresu odczuwanego przez opiekunów i personel”, podsumowuje Salminen.