Łączenie edukacji i opieki nad dziećmi w przedszkolach wymaga dobrych warunków akustycznych

Dwa lata temu dokonano nowelizacji najważniejszego dokumentu regulującego funkcjonowanie szwedzkich przedszkoli – Podstawy programowej wychowania przedszkolnego (Lpfö 18). W znowelizowanej podstawie programowej, opartej na całościowym postrzeganiu wychowania dzieci oraz ich potrzeb, opisano szczegółowo podejście do edukacji i nauczania, w którym poznawanie świata, zabawa, kreatywność, działanie pod kierunkiem wychowawców i uczenie się stanowią dla dzieci szereg zintegrowanych procesów.

Dawne ogólnikowe, elementarne podejście stosowane w szwedzkich przedszkolach zostało zastąpione precyzyjnie zdefiniowanym celem wskazanym przez Szwedzką Narodową Agencję ds. Edukacji, organ odpowiedzialny za funkcjonowanie przedszkoli, szkół podstawowych i średnich w kraju.

Przedszkola w Szwecji nie są postrzegane ani jako miejsce rekreacji dla dzieci, ani czysto jako placówki edukacyjne – mają raczej stanowić środowisko, w którym dzieci uczą się poprzez zabawę i gdzie zabawa stanowi podstawę do nauki i rozwoju. Oznacza to, że konieczne jest zaakceptowanie wysokiego natężenia dźwięku w takiej przestrzeni, przy jednoczesnej możliwości kontroli warunków akustycznych. Co za tym idzie, aranżacja pomieszczeń przedszkolnych musi spełniać pewne wymagania.

Podejście oparte na poznawaniu świata

Annika Palmgren pracowała na początku swojej kariery jako nauczycielka wychowania przedszkolnego i ma za sobą 30 lat doświadczenia zawodowego jako wychowawca i dydaktyk przedszkolny w Szwecji. Ukończyła studia wyższe w zakresie pedagogiki i rozwoju szkół, a od 2013 r. pracuje jako konsultantka przy projektach, które mają wspierać i służyć rozwojowi działalności przedszkoli prywatnych i samorządowych. Jest także zaangażowana w realizację międzynarodowych projektów rozwoju szkół w Skandynawii.

Według Anniki mówienie o nauczaniu w kontekście przedszkoli było dawniej kontrowersyjne, ponieważ mogło być rozumiane jako obligowanie nauczycieli przedszkolnych do prowadzenia zajęć przypominających wykłady i mówienia, co i jak dzieci powinny robić. Znowelizowana podstawa programowa prezentuje inne podejście do nauczania na tym poziomie.

– Wszystko opiera się na podejściu zorientowanym na poznawanie świata i komunikację, w którym zabawa staje się narzędziem dydaktycznym. Dzieci dochodzą do wiedzy wspólnie pod kierunkiem nauczyciela – tłumaczy Annika.

 Brak wymaganych efektów kształcenia

Podstawowym założeniem jest to, by nauczyciele byli w stanie zidentyfikować zainteresowania dzieci, które przejawiają się podczas zabawy, aby pomóc im rozwijać i poszerzać wiedzę.

– Dzieci powinny w przedszkolu jak najwięcej doświadczać i, co bardzo ważne, rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne oraz poznawać świat wszystkimi zmysłami. Jednak edukacja przedszkolna w Szwecji nie przewiduje żadnych wymaganych efektów kształcenia – tłumaczy.

Najważniejszą misją edukacji jest przekazanie dzieciom zestawu podstawowych wartości, które pozwolą im stać się pełnoprawnymi obywatelami demokratycznego państwa.

– Przedszkola powinny rozumieć różne kultury i przedstawiać różne perspektywy na otaczający świat. Każda jednostka jest wyjątkowa i ma prawo zostać wysłuchana, ale przy tym ma też demokratyczne obowiązki. To właśnie na te wartości przedszkola powinny być otwarte i powinny przekazywać je dzieciom – mówi Annika.

Przyjazne środowisko uczenia się z miejscem na zabawę

Zabawa jako narzędzie nauki i rozwoju wymaga warunków, w których hałas będzie dozwolony, a nawet pożądany, nie stanowiąc przy tym zagrożenia dla zdrowia. Przedszkole powinno być miejscem zabawy i poznawania świata. Małe dzieci przeżywają wiele emocji, które muszą wyrazić i które komunikują poprzez dźwięk – krzyk, śmiech, płacz czy słowa.

– Musimy projektować przestrzeń do zabawy, która zapewnia jednocześnie dobre warunki do nauki i pracy. Wymaga to odpowiedniego zaprojektowania akustyki budynku, tak aby sprzyjała takiemu użytkowaniu przestrzeni. Dzięki naszej nowej podstawie programowej, nie ma możliwości, aby wystąpiły sytuacje, w których nauczyciel nie ma wyboru i musi poprosić uczniów o ciszę, ponieważ na sali robi się za głośno. Przedszkola potrzebują zarazem przestrzeni, w której dzieci mogą się uspokoić i wyciszyć, jak i osobnych pomieszczeń przeznaczonych dla nauczycieli, gdzie będą oni mogli planować zajęcia i analizować ich przebieg.

Annika zauważa, że warunki akustyczne, w jakich przebywają dzieci to ważny aspekt tworzenia zrównoważonego społeczeństwa.

– Ludzie to istoty społeczne, dla których ważna jest komunikacja, a to wymaga otoczenia wspierającego tę umiejętność. Dobre warunki akustyczne przyczyniają się zrównoważonego rozwoju poprzez tworzenie środowiska sprzyjającego nauce, rozwojowi i przede wszystkim zdrowiu.

Wiedza ekspercka z wielu źródeł

Innymi słowy, w przedszkolu musi znaleźć się miejsce na zaspokojenie wielu różnych potrzeb i na różne aktywności, co pozwoli na osiągnięcie celów i realizację definicji zawartych w podstawie programowej. Ma to bezpośrednie przełożenie na sposób fizycznego projektowania placówek przedszkolnych.

– Architekci i inni eksperci techniczni, w tym akustycy, muszą spotykać się z pedagogami, aby omawiać z nimi potrzeby i treści podstawy programowej wychowania przedszkolnego, aby móc prawidłowo projektować przestrzeń tego rodzaju. Wszyscy zaangażowani muszą wiedzieć, do czego mają prawo dzieci w swoim środowisku edukacji i nauki. Punktem wyjścia zawsze muszą być potrzeby dzieci. To w końcu one będą przecież spędzać czas w tak zaprojektowanej przestrzeni. Musi ona umożliwiać zrównoważoną komunikację i interakcje, gwarantując przy tym zrównoważone środowisko pracy nauczycielom. Uważam, że niezwykle ważne jest uwzględnienie wiedzy eksperckiej wszystkich zainteresowanych, w oparciu o potrzeby dzieci.

Przedszkola przyszłości według Anniki

Podejścia do wychowania przedszkolnego różnią się w poszczególnych krajach. W Szwecji opracowano specjalną podstawę teoretyczną dotyczącą uczenia się i rozwoju dzieci, w której przedszkola uznawane są za opcjonalną formę kształcenia w systemie oświaty w tym kraju. Z jednej strony mają do spełnienia edukacyjną misję, a z drugiej odgrywają ważną rolę jeżeli chodzi o kształtowanie przyszłego społeczeństwa oraz zapewniają rodzicom i opiekunom równe możliwości studiowania czy podjęcia pracy.

W innych krajach większa odpowiedzialność za te obszary spoczywa w pierwszych latach życia dziecka na bliższej i dalszej rodzinie. Zapytałem Annikę, jak wyglądałoby przedszkole przyszłości, gdyby to ją poproszono o jego stworzenie i zaprojektowanie.

– Postrzegam przedszkole jako demokratyczną przestrzeń i miejsce spotkań dla całego społeczeństwa, w którym doceniana jest indywidualność każdej jednostki, w którym każdy może wyrażać swój punkt widzenia i dobrze się czuć. Przedszkola stanowią zasadniczy fundament społeczeństwa dbającego o edukację przyszłych obywateli demokratycznego państwa. Pragnę także podkreślić kwestię internacjonalizacji. Choć mówimy tu o małych mieszkańcach Szwecji, nie zapominajmy, że nie żyją oni w izolacji od reszty Europy i świata. Warto o tym pamiętać, ponieważ musimy pozwolić najmłodszym zdobywać narzędzia służące dalszemu zrównoważonemu rozwojowi oraz budować podstawy pod przyszłe zdobywanie wiedzy. Istotną rolę w tym aspekcie odgrywa język, a zatem także warunki akustyczne.

Tekst: Lars Wirtén

Chcesz dowiedzieć się więcej o szwedzkich przedszkolach?