Smart klaslokalen zorgen ervoor dat leerlingen zich thuis voelen

Smart klaslokalen zijn leerruimten die zijn ontworpen vanuit drie invalshoeken: pedagogisch, ecologisch en digitaal, waarbij de pedagogische invalshoek de belangrijkste is. Deze dimensies zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek in een project geleid door de Open Universiteit van Catalonië in Barcelona.

"Smart klaslokalen maken leren mogelijk in een omgeving die zorgt voor ieders welzijn en beantwoordt aan alle pedagogische behoeften", zegt Maria Casanovas Bayo, een van de onderzoekers in het team.

Allereerst is een smart klaslokaal niet in de eerste plaats een ontwerpconcept. Het geeft niet precies aan wat voor soort meubilair je moet hebben of waar en hoe het moet worden geplaatst. Maar je kunt het ouderwetse ontwerp vergeten met een lerarenstoel bij het whiteboard en rijen banken met stapelstoelen voor de leerlingen. Flexibiliteit is het eerste van de tien principes die een smart klaslokaal definiëren.

Twaalf lopende projecten

Het onderzoeksproject Smart Classrooms is in 2016 gestart, met tien onderzoekers van vier verschillende universiteiten in Spanje. Al snel begonnen ze proeflokalen te ontwerpen op openbare scholen in Catalonië. In 2019 maakten meer dan 2 000 leerlingen gebruik van smart klaslokalen op drie basisscholen en twee middelbare scholen. Ze trokken veel belangstelling van media en andere scholen. Tegenwoordig is Smart Classrooms niet alleen een onderzoeksproject, maar ook een consultancybedrijf.

"Vandaag hebben we twaalf projecten lopen, waarvan één voor de gemeenteraad van Viladecans in Barcelona, elf basisscholen omvat", zegt Maria Casanovas Bayo.

10 principes voor een smart klaslolaal

Een smart klaslokaal is gebaseerd op tien principes, of sleutelfactoren, voor het ontwerpen van leerruimten:

1. Flexibiliteit. Het ontwerp en de configuratie moeten voldoen aan alle leerbehoeften van verschillende persoonlijkheden en omstandigheden.
2. Aanpassingsvermogen. Het klaslokaal en de onderwijsondersteunende tools moeten kunnen inspelen op de brede waaier aan specifieke onderwijsbehoeften.
3. Comfort. De leerervaring moet rekening houden met fysiek en psychisch welzijn. Alle omgevingsparameters van de ruimte moeten worden gecontroleerd en geregeld.
4. Veelzijdigheid. Adequate middelen moeten een breed scala aan onderwijsvoorstellen en leermogelijkheden dekken.
5. Connectiviteit. Apparaten moeten eenvoudig en gemakkelijk verbinding maken met internet en met een topkwaliteit verbinding.
6. Personalisatie. Leerlingen moeten zich identificeren met en aansluiten bij de ruimte en de verschillende dynamische processen. Er moet opbergruimte zijn voor hun persoonlijke bezittingen.
7. Organisatie. Er moeten criteria, strategieën en mogelijkheden zijn om de middelen en elementen van de ruimte te helpen organiseren en het gebruik, de toegankelijkheid en de functionaliteit ervan te vergroten.
8. Openheid. De configuratie en structuur moet open zijn voor de buitenwereld en andere ruimtes, zodat visuele en fysieke toegang van binnen naar buiten en vice versa mogelijk is. Er moeten verbindingen zijn met de buitenwereld.
9. Beveiliging. Iedereen moet zich veilig voelen bij het gebruik van de ruimtes en de elementen die ze bevatten.
10. Duurzaamheid. De ruimtes moeten worden ontworpen om duurzaamheid en recycling te bevorderen en door niet-vervuilende, duurzame, milieuvriendelijke grondstoffen te gebruiken.

Een culturele verandering is de sleutel

Met deze tien principes in het achterhoofd, wordt het duidelijk dat smart klaslokalen niet alleen gaan over het fysiek ontwerpen van een ruimte. Om aan deze principes te voldoen, moet u de pedagogische en gedragscultuur van de school veranderen. Dat kan een uitdaging zijn bij het implementeren van smart klaslokalen. Anderzijds ondersteunt het smart klaslokaal de cultuurverandering.

“Je moet een cultuur opbouwen waarin leerlingen en leraren met elkaar omgaan en elkaar respecteren, samen met begrip van de noodzaak om te bewegen. Het traditionele klaslokaal is een fysieke begrenzing en biedt slechts een statische manier van leren. Sommige scholen kunnen dit gemakkelijk aanpassen, andere scholen moeten actiever werken aan de verandering van de cultuur”, zegt Maria.

Leerlingen moeten bewegen

Je zou kunnen denken dat het tegenwoordig al druk genoeg is op de scholen en dat het geen goed idee is om nog meer beweging te stimuleren door een 'flexibel' klaslokaal in te richten. Maar het effect is het tegenovergestelde, volgens Maria.

“Het onderzoek naar hoe we leren, zegt dat beweging heel belangrijk is. Leerlingen moeten bewegen en interactie hebben om een ​​zinvolle leerervaring te hebben. Je zou aangenaam verrast zijn als je de leerlingen in een smart klaslokaal zou zien werken. De omgeving is rustig, de leerlingen werken gefocust aan hun projecten terwijl de leraren rondlopen en interactie met hen hebben. Het is een soort magie om dit te zien gebeuren!”

De principes van flexibiliteit, aanpasbaarheid en veelzijdigheid,  zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat het klaslokaal welzijn en controle biedt aan meerdere types leerlingen. Het hele idee van een smart klaslokaal is dat alle leerlingen, ongeacht hun persoonlijkheid, een goede leerervaring moeten hebben en moeten gedijen in het klaslokaal.

"Als je verschillende manieren van werken en in de klas zijn aanbiedt, met ruimtes voor zowel individueel als groepswerk, ondersteun je in feite verschillende soorten persoonlijkheden en behoeftes."

Het belang van geluid

Wanneer er in dezelfde ruimte plaats is voor zowel rustige als actieve zaken, wordt de geluidsomgeving cruciaal. Verschillende materialen, zoals geluidsabsorberend materiaal in het plafond, op de wanden, op panelen, onder de vloer en in meubels, is een onderdeel van het bieden van een goede akoestische omgeving.

"Dit is erg belangrijk. Maar nogmaals, je moet ook de cultuur aanpakken en een nieuwe manier van gedrag promoten. Een manier is om afspraken te maken over acceptabele stemniveaus. Om dit te ondersteunen kun je geluidsmeetapparatuur installeren, zodat de leerlingen het geluidsniveau zelf kunnen zien en regelen”, zegt Maria en vervolgt:

“Goede akoestische omstandigheden zijn belangrijk omdat het je helpt om je te concentreren en om betere interacties te hebben. We zijn nu bezig met het meten van de impact van de akoestiek op de studieresultaten van de leerlingen. We kunnen effecten zien in termen van perceptie en respons van leraren, maar we moeten meer onderzoek doen naar de akoestische effecten.”

Een ruimte die zorgt

Anderhalf jaar geleden werden de proeflokalen geactiveerd – en toen legde de coronapandemie het grootste deel van het onderzoeksproject stil. Maar nu al zijn de reacties van leerlingen, leerkrachten en ouders over het algemeen zeer positief.

“We hebben gehoord dat leerlingen het gevoel hebben dat de ruimte voor hen zorgt, dat ze echt in de klas willen zijn. Sommigen hebben gezegd dat het als thuis voelt. Docenten merken dat de sfeer rustiger, kalmer en comfortabeler is en dat de leerlingen bijvoorbeeld beter presteren in hun leesvaardigheid.”

Door de Covid-19 situatie kunnen de onderzoekers het project niet analyseren zoals ze willen. Tot nu toe hebben ze zelfrapportages van docenten om hun perceptie van verbetering te meten in vergelijking met traditionele klaslokalen op een schaal van 0-5. Het merendeel van de scores op de zelfrapportages lag tussen de 4 en 5.

“Het is te vroeg om iets wetenschappelijks te zeggen over de effecten op de onderzoeksresultaten. We moeten het vergelijken met focusgroepen, systematische observaties en kwantitatieve langetermijn gegevens. We zullen dit onderzoek voortzetten zodra de situatie verbetert”, besluit Maria Casanovas Bayo.

Tekst: Lars Wirtén