Barrières wegnemen door activiteit gerelateerd leren

Mie Guldbaek Broens startte haar loopbaan als leerkracht, maar vond al snel haar echte roeping als onderwijsantropoloog, waarbij ze de hele wereld rondreist als consultant op het gebied van schoolontwikkeling. Als leerkracht zat ze met haar leerlingen in een klaslokaal. Ze stuurde de leerlingen naar de gang en de bibliotheek voor overleg en groepsopdrachten. Haar collega’s begonnen al snel te klagen dat haar leerlingen de andere groepen verstoorden. Dit druiste volledig in tegen alles waar Mie voor stond: volgens haar leren kinderen door actief bezig te zijn, in plaats van naar iemand te luisteren die hen alles uitlegt.

“Onderwijs is gericht op de inzet van de leerkracht. Ik ben van mening dat we ons zouden moeten richten op leren door de leerlingen. Omdat iedereen anders is, moet de leerkracht de leermethode afstemmen op de individuele leerling.”

Barriéres wegnemen

Deze benadering verandert de indeling en organisatie van scholen compleet. Al het oude moet letterlijk worden afgebroken: zowel fysieke barrières als muren en deuren, maar ook mentale belemmeringen, waaronder de overtuiging dat leerkrachten alleen met hun klas moeten werken.

Als leerlingen een actievere rol moeten gaan spelen, in plaats van alleen maar te luisteren en te schrijven, moet het gebouw geschikt worden gemaakt voor diverse activiteiten. Leerlingen moeten kunnen bellen, online kunnen werken, groepsgesprekken kunnen voeren of een puur fysieke taak kunnen uitvoeren.

“Om dit te laten slagen, moeten leerkrachten samenwerken. Maar hoe kunnen ze dat doen als ze allemaal in hun eigen klaslokaal zitten?”

Activiteit gerelateerd leren

Mie Guldbaek Broens heeft het over activiteit gerelateerd leren. Een open ruimte in combinatie met kleinere werkruimtes biedt transparantie voor zowel leerkrachten als leerlingen. Leerkrachten kunnen leerlingen op basis van hun behoeften en vaardigheden indelen bij de activiteiten.

“Als er zich meerdere volwassenen in dezelfde ruimte bevinden, kun je de zelfstandige kinderen onder supervisie van één volwassene laten, zodat de andere volwassenen de handen vrij houden voor de kinderen die extra hulp en ondersteuning nodig hebben. Ondertussen kunnen de leerkrachten elkaar blijven ondersteunen.”

Leeromgeving cruciaal voor samenwerking

Samenwerking tussen leerkrachten onderling – team teaching – is een belangrijk concept voor Mie Guldbaek Broens. Volgens TALIS*, een groot onderzoek uitgevoerd door OESO, is samenwerking van cruciaal belang voor de werkvoldoening en motivatie van leerkrachten.

“Leerkrachten zijn het gewend om zelfstandig les te geven in een klaslokaal. Team teaching ontstaat vaak vanzelf als ze in een omgeving worden geplaatst die daar ruimte voor biedt.”

Desondanks erkent Mie de uitdagingen die samenhangen met het realiseren van een cultuur die samenwerking faciliteert.

“Het is zaak een optimale leeromgeving te creëren, zowel fysiek als mentaal, als onderdeel van een cultuur met een duidelijke focus. Dat vraagt veel van de mensen die op een school werkzaam zijn. Als je er echter in slaagt om een cultuur te creëren die leerkrachten aanspreekt, wordt iedereen vanzelf een enthousiaste deelnemer.”

Akoestiek is belangrijke factor in de leeromgeving

Wanneer belemmeringen als muren en deuren worden weggenomen, vormt dit een uitdaging voor de akoestiek. De bedoeling van een open leeromgeving is dat meerdere mensen in de ruimte kunnen rondlopen, praten en werken. Akoestiek is dus het eerste dat Mie Guldbaek Broens onder de loep neemt zodra haar klanten hebben gekozen voor een open ruimte.

“Als we willen dat leerkrachten als team samenwerken en leerlingen veel met elkaar in overleg gaan, moeten we eerst de juiste voorwaarden scheppen. We moeten onze onderwijsmethodes niet aanpassen vanwege een slechte akoestiek.”

Integendeel, de ruimte moet worden afgestemd op de onderwijsmethodes. Mie is voorstander van diversiteit in plaats van flexibiliteit. Ruimtes moeten niet zo worden ontworpen dat ze kunnen worden aangepast aan verschillende activiteiten. In plaats daarvan zouden leerkrachten en leerlingen zich naar een andere ruimte moeten verplaatsen die al geschikt is voor de desbetreffende activiteit.

“Dit resulteert in een betere samenwerking en introduceert mobiliteit.”

Observeren in plaats van meten

Voor antropoloog Mie is observatie de natuurlijke manier om een school te evalueren. Akoestische metingen kunnen tot op zeker hoogte het onweerlegbare bewijs leveren dat de akoestische omgeving is verbeterd. Maar als het aantal absorbers dat laagfrequent geluid wegneemt nog verder wordt uitgebreid, registreren de metingen weinig verandering en is de foutmarge groot. Door het gedrag van leerkrachten en leerlingen te observeren, kan Mie Guldbaek Broens grote verschillen waarnemen die het resultaat zijn van kleine verbeteringen in de akoestische omgeving.

“We kunnen bijvoorbeeld simpelweg tellen hoe vaak de leerkrachten de kinderen tot stilte manen. Bij Collegi Montserrat in Barcelona werd er aanzienlijk minder tot stilte gemaand na het verhogen van het aantal absorbers met 200%. Iedere keer dat een kind wordt gevraagd om stil te zijn, krijgt hij het gevoel dat hij iets verkeerd heeft gedaan, wat de leerprestaties niet ten goede komt. Minder tot stilte manen heeft een positief effect op leerlingen.”

Bredere blik door reizen

Mie Guldbaek Broens is samen met haar vader architect Jens Guldbaek eigenaar van adviesbureau LOOP.bz. Haar loopbaan als onderwijsantropoloog ging van start door haar betrokkenheid bij diverse schoolprojecten.

“Ik deed kennis op door te observeren, niet door boeken te lezen. Maar uiteindelijk realiseerde ik me dat ik ook behoefte had aan theoretische kennis.”

Mie ontdekte de studie Onderwijsantropologie aan de universiteit van Aarhus in Denemarken, waar ze onlangs haar master heeft afgerond. Een snelle blik op haar cv laat zien dat antropologie een logische keuze was voor iemand die al haar hele leven over de wereld reist en werkt. Met uitzondering van Antarctica heeft Mie alle continenten bezocht.

“Als je veel reist, ontwikkel je een open houding. Je ziet hoe andere mensen leven en gaat je afvragen wat “normaal” is. Ik heb veel gezien, wat me een bredere blik geeft.”

Grote belangstelling wereldwijd

Onderwijs en de mogelijkheid om te werken met mensen die anderen willen helpen, zijn de drijfveren van Mie Guldbaek Broens.

“Werken met kinderen is de belangrijkste baan ter wereld. Ik geloof in het creëren van de optimale omstandigheden voor leerkrachten, waarover zij nu niet beschikken.”

Mensen met een missie moeten vaak tegen de stroom inroeien, maar Mie Guldbaek Broens ondervindt dat er wereldwijd veel belangstelling is voor leeromgevingen en activiteit gerelateerd leren.

“Deze materie staat nog relatief in de kinderschoenen en we beginnen pas nu de effecten ervan in de praktijk te zien. Een soort dieselmotor die langzaam op gang is gekomen. Scholen passen al 200 jaar lang dezelfde manier van onderwijs toe, maar nu verschuift de trend zich steeds vaker in de richting van het leren. Als we ervoor kunnen zorgen dat architecten inzicht krijgen in de akoestische aspecten en de onderwijsministeries het financieren, gaan we heel veel vooruitgang boeken.”

Tekst: Lars Wirtén

Fotografie: Foto's van Mie Guldbaek Broens door Sanna Dolck. Coverfoto door Erik van´t Woud, genomen bij Basisschool De Werkplaats  (een van de eerste Nederlandse scholen zonder klaslokalen)

 *TALIS - The OECD Teaching and Learning International Survey (TALIS) - 2013 Results