Bergsjön Health Centre

Wuivende tropische planten in de wind: dit beeld verwacht je niet echt in een gezondheidscentrum. In de multiculturele wijk Bergsjön, iets buiten Gotenburg, worden patiënten zo begroet in het nieuwe gezondheidscentrum. Een rustige oase in een verder redelijk chaotische en problematische voorstad.

Is het een congrescentrum? Of het Zweedse kantoor van een dotcom-bedrijf in Silicon Valley? Nee, dit is het gezondheidscentrum in Bergsjön dat prachtig robijnrood afsteekt tegen de invallende schemering in de woelige wijk. Het centrum werkt met een drop-in systeem dat ongebruikelijk is in Zweden. Dankzij het weelderige interieur en de zorgvuldig geplande geluidsomgeving is het een succesproject geworden. Patiënten stromen in groten getale naar het centrum in een wijk waar het vertrouwen in sociale voorzieningen klein is.

Bergsjön is een wijk met aanzienlijke sociale problemen. Bij de politie staat de wijk bekend als een “bijzonder kwetsbaar gebied” met een “lage sociaal-economische status waar criminelen hun stempel hebben gedrukt op de lokale gemeenschap”. Er wonen veel recente immigranten, en mensen uit verschillende culturen en met uiteenlopende etnische achtergronden leven er dicht op elkaar.

Het drop-in systeem verlaagt de druk op spoedeisende zorg.

Christer Andersson, beheerder van het centrum, licht de zorgfilosofie en manier van werken toe van het bedrijf dat eigenaar is van het centrum, Nötkärnan:

“De mensen die hier wonen zijn met name afkomstig uit Afrika, het Midden-Oosten en de Balkan. Uit ons onderzoek kwam naar voren dat het vanwege het geautomatiseerde telefonische afsprakensysteem lastig was om in Zweden toegang te krijgen tot primaire zorg. Veel mensen in Bergsjön gingen daarom direct naar de spoedeisende hulp, ook bij kleinere problemen. Daarom hebben we gekozen voor het drop-in systeem: patiënten kunnen gewoon naar ons komen en vervolgens kiezen welke arts ze graag willen spreken. Onze doelstelling is een uitstekende toegankelijkheid en een handhaving van de continuïteit, zodat patiënten altijd dezelfde artsen en verpleegkundigen zien.”

De lucht in bleek een gouden greep

Het systeem is een succes gebleken in Bergsjön, een wijk met 16.500 geregistreerde inwoners. Toen Nötkärnan het gezondheidscentrum in 2009 opende in Bergsjön waren er twee artsen in dienst. Nu zijn er 15 artsen en 15.000 geregistreerde patiënten en is het lastig om aan de vraag te voldoen.

Deze groei betekende ook dat het centrum al snel te klein werd. Het probleem was echter dat er geen andere bouwgrond of een leeg pand te koop was in Bergsjön. De enige plek waar gebouwd mocht worden was het parkeerterrein midden in de wijk. Maar Nötkärnan kon hier geen grond kopen. In de zomer van 2012 luisterde Christer Andersson naar een radio-uitzending met de Noorse hotelondernemer Petter Stordalen.

“Hij had een soortgelijk probleem met één van zijn hotelprojecten en loste dit op door het hotel op palen te bouwen. Dit bracht me op het idee dat we misschien wel het luchtruim boven het parkeerterrein konden kopen”, vertelt Christer Andersson.

Dit bleek het geval te zijn. De afdeling stadsplanning van de gemeente Gotenburg was razend enthousiast over het gebruiken van een toch al “verloren” locatie.

En het volgende idee was geboren.

A building designed to suit the way of work

“Als we een nieuw gebouw gingen neerzetten, waarom zouden we dan niet iets bouwen dat opvalt, een aantrekkelijk gebouw waarvan de lokale bewoners konden genieten en waarop ze trots konden zijn? Daarnaast wilden we laten zien dat we hier de komende tijd willen blijven en een bijdrage willen leveren aan de ontwikkeling van de stad. Maar bovenal wilden we een gebouw neerzetten dat was ontworpen voor onze manier van werken.”

Naast het bouwen op palen, was het een uitdaging om het gezondheidscentrum zo op te schalen dat er aanzienlijk meer patiënten behandeld konden worden en er tegelijkertijd voor te zorgen de geruststellende en vriendelijke uitstraling te behouden van een kleinschalig centrum. Bovendien moest het gebouw een fijne werkomgeving zijn en patiënten privacy bieden.

“We zochten dus een inventieve architect die begreep hoe wij werken en dit kon vertalen naar een gebouw.”

Christer Andersson zette hoog in en nam in 2013 contact op met een van de toparchitecten in Zweden, Gert Wingårdh. Hij was geïnteresseerd in de ideeën van Christer en schakelde architect Anders Olausson in om de opdracht op zich te nemen. Na een vergadering kwam Wingårdh met een maquette en een schets.

“We hebben deze maquette gedurende het gehele project aangehouden”,vertelt Christer Andersson.

Een kleurrijk exterieur met vertrouwen in de toekomst

Het nieuwe gezondheidscentrum werd op 23 mei 2016 geopend en heeft Bergsjön een indrukwekkende nieuwe blikvanger gegeven. De buitengevel is afgewerkt met een in elkaar overlopende reeks felle kleuren die het gebouw aanzien geven in de sobere voorstad.

“De vorm is eenvoudig en de meest logische oplossing voor het probleem. Het gebouw moest rechthoekig zijn, omdat de plaatsing van kolommen recht boven de bestaande kolommen van de ondergrondse parkeerkelder de enige manier was om het gebouw te ondersteunen”, vertelt architect, Anders Olausson. 

“De buitenzijde is het antwoord op de vraag van de klant naar een kleurrijk gebouw, een optimistisch signaal dat vertrouwen in de toekomst uitstraalt. We hebben er daarom naar gestreefd kleur het belangrijkste thema van de buitengevel te maken en hebben gekeken naar de manier waarop getalenteerde kunstenaars met kleur werken. We hebben met name de schilderijen van Mark Rothko als uitgangspunt genomen. Hij schilderde meerdere kleuren in lagen over elkaar om een glanseffect te creëren. We hebben getracht dit effect na te bootsen door overlappende patronen op beide glasplaten van standaard units met dubbelglas toe te passen.”

Paradijs in de wachtkamer

Het eerste dat bezoekers van het gezondheidscentrum zien is een groot scherm met de namen en beschikbaarheid van alle artsen en verpleegkundigen. De wachtkamer, die zich midden in het gebouw naast de receptie bevindt, wordt omgeven door glazen lichtbronnen met tropische planten die wuiven in een kunstmatige wind. De ruimte is weelderig, groen en harmonieus.

“Een idee van Gert Wingårdh. Er bestaat een Somalisch verhaal waarin het paradijs wordt beschreven als een vruchtbare groene plek aan de andere kant van de Golf van Aden. De ruimte brengt een gevoel van rust en harmonie over. Ons drop-in systeem betekent dat patiënten soms twee uur moeten wachten. Dankzij de iets langere wachttijd kunnen we meer patiënten helpen. Daarom is een fijne omgeving in de wachtkamer erg belangrijk”, vertelt Christer Andersson.

“Het idee achter het drop-in systeem is afgestemd op de manier van werken in de herkomstlanden van de patiënten. We wilden het voor hen eenvoudiger maken om naar ons toe te komen voor een behandeling of bij zorgen over hun gezondheid. Angst voor een ziekte is de belangrijkste reden waarom mensen zorg inroepen, ongeacht hun etnische of culturele achtergrond. Het is een algemene menselijke eigenschap.”

“Als je daarnaast midden in een asielprocedure zit, mogelijk gescheiden van je familie bent en je land van herkomst hebt verlaten, maak je je waarschijnlijk nog meer zorgen over je gezondheid.”

Ruimtelijk en akoestisch design op hoog niveau

Vanwege het drop-in systeem zijn er altijd veel mensen aanwezig in het gebouw.

“Bovendien komen de patiënten doorgaans niet alleen. Vaak brengen ze meerdere familieleden en een tolk mee”, zegt Christer Andersson.

De manier van werken bij Nötkärnan stelt daarom hoge eisen op het gebied van zowel ruimtelijk als akoestisch design. Het ontwerp bestaat uit drie ontvangstkanalen afhankelijk van de behandeling die de patiënten nodig hebben, gecombineerd met een centrale wachtruimte met spreekkamers langs de wanden, waardoor patiënten maar een klein stukje hoeven te lopen. Hierdoor wordt de geluidsoverlast tot een minimum beperkt en wordt er niet onnodig veel gepraat.

“Een akoestisch adviseur heeft ons geholpen bij de keuze van de materialen en was betrokken bij het ontwerp van de ruimtes. Daarnaast hebben we proefruimtes gebouwd om de akoestiek in de praktijk te testen. Uit oogpunt van vertrouwelijkheid is het van belang dat we voldoen aan de geluidsvereisten binnen de gezondheidszorg”, zegt Christer Andersson.

“De wachtruimte vormt het hart. De geluidsomgeving van het gezondheidscentrum mag niet storend zijn, daarom was het noodzakelijk om het nagalmen te absorberen. Helaas dragen de glazen ruimtes voor de planten, die van belang zijn voor het creëren van de juiste sfeer, niet bij aan het dempen van het geluid. Daarom waren een geluidsabsorberend plafond en gestoffeerde meubels uiterst belangrijk”, legt Anders Olausson uit.

Christer Andersson is er ook van overtuigd dat een goede geluidsomgeving van cruciaal belang is voor de werkomgeving.

“Op het laatst was onze werkomgeving in het oude gezondheidscentrum niet meer houdbaar. Het was er druk, lawaaierig en chaotisch; je kon er niet in alle rust werken. Nu functioneert alles zoals gepland.”

Tekst: Lars Wirtén

Foto: Krister Engström